Adieu Veban

In 1955 werd de VEBAN opgericht. Noord was een vergeten stadsdeel waarvan de belangen door niemand behartigd werden. Er was nog geen stadsdeel Noord of bestuurscommissie die deze taak op zich nam. Noord was een ongewenst kindje, een stiefkind van Amsterdam. Het lelijke eendje van de stad waar je niet kwam als een of andere noodzaak er niet toe noopte.

In 1955 lag de overkant van het IJ echt als een eiland tegenover de stad. De Schellingwouderbrug en de verschillende tunnels die voor vaste autoverbindingen zorgden, werden pas later gerealiseerd.

Uit betrouwbare bron heb ik gehoord dat voorzitter Rob Post bezig is met een fraaie geschiedschrijving van de VEBAN – iets om naar uit te kijken. Omdat dit – na zes jaar – mijn laatste column is voor VEBAN, ook van mijn kant een kleine terugblik.

Het waren in de jaren vijftig bedrijven als Shell, Ketjen, Fokker, Draka, de Kromhout fabriek en de vele scheepswerven zoals NDSM en ADM die zich verenigden om als eerste de belangen van Noord te behartigen. VEBAN (het acroniem staat voor Vereniging van Bedrijven in Amsterdam Noord) zette zich uiteraard primair in voor bedrijfsbelangen, maar die vielen regelmatig samen met die van inwoners. Denk aan het verbeteren van de bereikbaarheid. Maar ook de komst van een ziekenhuis was voor de vereniging een thema. Het is niet overdreven te stellen dat de ontwikkeling van Noord in die jaren veel te danken had aan de Noordse vereniging van bedrijven.

Eén ding kon de club niet voorkomen. In het laatste kwart van de twintigste eeuw legde de industriële bedrijvigheid van Noord (en van heel Europa) het af tegen die van opkomende economieën in Azië. Japanse scheepswerven bouwden op een zeer efficiënte manier schepen. De scheepswerven van Noord hadden het nakijken en gingen in de jaren tachtig grotendeels failliet. Hetzelfde gold voor de toeleverende industriële bedrijven. Na het jaar 2000 volgde de nastoot. De vele bedrijventerreinen die Noord nog altijd had – ongeveer een kwart van Noord binnen de inmiddels aangelegde A10 – werden ‘transformatiegebied’. Wat dat betekent zien we een kwart eeuw later. Eind vorige eeuw al werd de oorspronkelijke ADM-werf omgevormd tot ‘IJplein’. Op de plek van de vuilverbranding en AGA-gas hebben schoorstenen in de Buiksloterham plaatsgemaakt voor spik en span woontorentjes en appartementen. Idem voor het westelijk deel van de NDSM-werf. Op het vroegere Shellterrein glanzen EYE en de Adam Toren.

Eigenlijk is een groot deel van de economie van Amsterdam Noord binnen een halve eeuw weggevaagd. Daar kwam wel enige nieuwe productiviteit voor terug, maar de in dat soort situaties gebruikelijke herstelwerkzaamheden bleven achterwege. Zonder VEBAN zou dat nog veel sterker het geval zijn geweest.

Hopelijk blijft de club binnen de geledingen van ORAM de Noordse belangen onder de aandacht brengen. Want net als in 1955 staan de economie en bereikbaarheid van Noord onder druk. De werkgelegenheid en het niveau van hoogwaardige voorzieningen is lager dan in andere stadsdelen. Noord groeit als kool, maar de eerste vaste verbinding voor fietsers en voetgangers naar het centrale deel van de stad is voorlopig nog niet in aanbouw. Er is natuurlijk ook veel wél verbeterd.

Ik wil de VEBAN bedanken voor dit mooie podium, en de lezers voor hun aandacht.