Column Bas Kok: Zonnig park mét bezinning

Op Overhoeks is begonnen met de aanleg van het Schegpark. Achter EYE komt een stadspark dat de torens van de hoogbouwstrip verbindt met de appartementsblokken van het ‘residentieel kwartier’. Het park koppelt tevens de groene ruimtes van Overhoeks aan elkaar, namelijk het Oeverpark en het Tolhuistuingebied. Een fijn en onbezorgd gebied belooft het te worden: “Een park voor de bewoners en bezoekers van Overhoeks met voor elk wat wils,” schetsen aannemer en gemeente op hun websites. Men spreekt over “terrassen met zitgelegenheid, bollen en bomen en ruimte voor verschillende activiteiten, zoals voetballen, luieren, picknicken.”

Stadsgeschiedenis
Het splinternieuwe park belooft een zonnige toekomst waarin de nu nog wat gescheiden delen van de wijk Overhoeks door het groen worden verbonden. Maar waarom legt deze plek geen verbinding met zijn eigen geschiedenis? Want precies hier ligt het belangrijkste geschiedkundig wapenfeit van Noord. Van de veertiende tot en met de achttiende eeuw, ruim vier eeuwen lang, was op deze plek het galgenveld van Amsterdam. De straatnaamcommissie liet ooit in de motivering weten ‘een kosmopolitische uitstraling’ voor de wijk te willen. Het kostte veel gesmeek om een verwijzing naar het galgenveld te verkrijgen – de twee bruggetjes naar de Tolhuistuin werden op het laatste moment vernoemd. Maar de wens van een groepje Noorderlingen – waaronder ikzelf – met een uitgewerkt plan voor een kunstzinnige, subtiele verwijzing naar het galgenveld op de plek zelf – het stukje park achter EYE – werd door de gemeente niet opgepakt.

Galgenveld
Zelfs meer dan twee eeuwen later worden we geleid door het idee dat een associatie met het galgenveld slecht is voor het vastgoed. Onzin, in Utrecht heeft de Galgenwaard – het stadion van de eredivisieclub – een positieve klank. In Amsterdam ontbreekt het besef dat deze episode uit de stadsgeschiedenis vraagt om een passende verwijzing. Niet een episode om trots op te zijn maar hij hoort wel bij ons verleden. Het galgenveld was een extra onterende straf bovenop de doodstraf. Meestal voor arme sloebers en buitenlanders die geen advocaat konden betalen.

Bezinning
Beroemd is het voorbeeld van de 19-jarige Deense jonge vrouw Elsje Christiaens die in een ruzie haar huisbazin met een bijl had vermoord, omdat deze haar wilde prostitueren. Rembrandt maakte aangrijpende tekeningen van haar ontzielde lichaam. Ook mensen met een afwijkend geloof konden op de Volewijck eindigen, zoals de groep opstandige wederdopers in 1535. Humaniteit en tolerantie zijn niet altijd vanzelfsprekend geweest in Amsterdam. Goed om dat niet weg te moffelen maar juist te beseffen. Tijdens onbekommerd luieren in het park past een dergelijk moment van bezinning prima.